Aparatura do wykonywania nocnych zdjęć lotniczych (Witold Romer)
Witold Romer (ur. 14 lipca 1900 we Lwowie, zm. 19 kwietnia 1967 we Wrocławiu) - polski fotografik, absolwent, a następnie asystent na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej (kierownik Instytutu Fotograficznego Politechniki Lwowskiej), po II wojnie profesor zwyczajny Politechniki Wrocławskiej, twórca i kierownik Katedry Fototechniki. W 1932 r. wynalazł nową metodę techniki fotograficznej zwaną izohelią – pierwszą technikę tonorozdzielczą, rozpowszechnioną w wielu krajach. Był kierownikiem działu fotomechanicznego w stworzonym przez ojca Eugeniusza Romera – znanego geografa, twórcy nowoczesnej kartografii polskiej - wydawnictwie „Książnica Atlas". Po wybuchu II wojny światowej Romer przedostał się przez Rumunię i Jugosławię do Francji, a następnie do Anglii. Pracował tam w laboratorium badawczym firmy Kodak w Harrow, a następnie w laboratorium fotograficznym Royal Aircraft Establishment (RAE) w Farnborough, zajmując się fotografią lotniczą, a szczególnie fotografowaniem w porze nocnej. Skonstruował urządzenie kompensujące ruch samolotu, umożliwiające przy użyciu lotniczego aparatu fotograficznego F24 wykonywanie ekspozycji przy długich czasach naświetlania. Aparaturę tę wykorzystano z powodzeniem przy lądowaniu aliantów we Francji w 1944 r. oraz w dalszej fazie działań wojennych.
(Jerzy Kubiatowski, Zbigniew Skoczyński – Inżynierowie Polscy XIX i XX wieku. T. VII. 100 najwybitniejszych polskich twórców techniki pod red. Józefa Piłatowicza, Warszawa 2001)
Okoliczności powstania urządzenia do wykonywania nocnych zdjęć lotniczych przybliżone zostały przez Jana Romera – syna Witolda, w opracowaniu Wspomnienie o pobycie Ojca w Anglii podczas II wojny światowej: Witold Romer będąc zatrudniony w firmie KODAK … zaproponował aliantom opracowanie aparatu do nocnej fotografii lotniczej. Propozycja została jednak odrzucona, gdyż w ramach porozumień aliantów temat ten miał być opracowany przez amerykanów, zaś dublowanie prac nie wchodziło w rachubę z powodu bardzo trudnej sytuacji przemysłowej. Ojciec nie chciał się poddać i postanowił wykonać aparat własnym sumptem. (…)
Aparat fotograficzny F24 zastosowany w urządzeniu do wykonywania nocnych zdjęć lotniczych
... Gotowy aparat Ojciec zabrał do Kodaka. Zebrał się cały personel techniczny nie mogąc wyjść z podziwu, jak Ojciec na prymitywnych maszynach wykonał tak precyzyjne urządzenie. Aparat został zaprezentowany władzom lotniczym, po czym Ojciec został przeniesiony do Królewskiego Instytutu Lotniczego. Instytut mieścił się na sławnym lotnisku w Farnborough Hants, gdzie był poligon doświadczalny. Aparat został zainstalowany na samolocie „Mosquito”, ciężkim myśliwcu. Było trochę kłopotu z wykonaniem otworu na zawieszenie aparatu, ponieważ kadłub był konstrukcji skorupowej z 10 mm sklejki, a skorupy nie znoszą aby w nich robić duże dziury. W końcu trudności zostały pokonane, Ojciec zaczął latać ze swoim aparatem (nad Anglią), robić zdjęcia i udoskonalać urządzenie. (…) Zdjęcia były tak dokładne, że można było zaobserwować gniazdo karabinu maszynowego, motocykl lub pojedynczego żołnierza.
Wspomnienia zamieszczone zostały w Archiwum Fototechniki - Bibliografia Specjalna 1947-1997, nr 6/1998, pod red. Piotra Nowaka. Udostępniono dzięki życzliwości Pana dr Piotra Nowaka.
Fotokopia strony raportu przedstawiającego widok lotniczego aparatu fotograficznego przeznaczonego do zdjęć nocnych. Aparat był przeznaczony do robienia zdjęć nocnych z dużej wysokości, oświetlając miejsce flarą.
Opis na dokumentacji: Mocowanie stablizujące aparat. 1. Profil stalowy o przekroju H, 2. Żyroskop wewnątrz sfery wypełnionej próżnią, 3. aparat F.24, 4. Gimbal z łożyskiem kulkowym, 5 i 6. Ciężarek balansujący, 7. Pokrętło do ustawiania ciężarków balansujących, 8. Tuleja z miękkiej gumy podpierająca żyroskop, 9. Amortyzator hydrauliczny, 10. Zawiasy od zawieszenia aparatu, 11. Mechanizm wychylający / mimośrodowy, 12. Krzywka / krzywka od mimośrodu, 13. Lokalizacja pionowego trzonu / osi / kolumny, 14. Nakrętka blokująca ustawienie przesunięcia, 15. Lunetka celownicza, 16. Pręty podporowe, 17. Sznury gumowe, 18. Amortyzatory hydrauliczne, 19. Poziomniczki. (tłumaczenie Kuba Jedynak)
Fotografowie z bazy lotniczej RAF Benson sprawdzają aparaty przed zamontowaniem ich w samolocie Mosquito. Trzy aparaty z lewej strony zdjęcia to aparaty F24 wyposażone w obiektywy o ogniskowej 14', po prawej stronie aparaty F52 wyposażone w obiektywy o ogniskowej 20'. Aparaty F24 wyposażane były w obiektywy o ogniskowych 5', 8', 14' i 20' (127mm, 203mm, 356mm, 508mm), kasetę zdjęciową zawiewrającą łądunek umożliwiający wykonanie 125 bądź 250 zdjęć formatu 13 x 13 cm.
Sebastian Różycki: Charakterystyka kamer rozpoznawczych i zdjęć lotniczych z okresu II wojny światowej oraz https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/IWM-CH10845_F24_205195676.jpg
Zdjęcie lotnicze wykonane kamerą lotniczą skonstruowaną przez Witolda Romera w Anglii
Uznawany za jeden z najbardziej udanych samolotów używanych podczas II wojny światowej - de Havilland Mosquito – brytyjski dwusilnikowy, dwumiejscowy samolot wojskowy produkowany w różnych wersjach jako samolot myśliwski, myśliwsko-bombowy, nocny myśliwiec, bombowiec i samolot rozpoznania fotograficznego. Zaprojektowany w przedsiębiorstwie de Havilland był nowatorską konstrukcją, mimo że zbudowany był głównie z drewna. Został przez pilotów okrzyknięty jako drewniane cudo.
